BESIN ZEHIRLENMELERI

Yeterince pismemis ette besin zehirlenmesine yol açan, bulanti, ishal, halsizlik gibi belirtilere neden olan salmonella bakterilerinin bulunmasi ihtimali bir hayli yüksek. Yemekler hazirlamadan önce eller, tezgahi, kesme tahtasini ve biçagi sabunlu sicak suyla yikanir. Tavugu, çatal rahatça batacak biçimde iyi pisirilir. Az pismis etlerden uzak durulur. Çig kiymayi elledikten sonra eller agza götürülmez. Yemekler sofraya oturmadan hemen önce pisirilir ve geri kalani hemen buzdolabina koyulur. Sise sulari, karbonatli içecekler, ayran, çay ve kahve en uygun içeceklerdir. Bagirsaktaki gaz ve zehirleri emer aktif bitkisel kömür gibi ilaçlarda ishal ve besin zehirlenmelerinde kullanilabilir. Haslanmis patates, pirinç lapasi, kizarmis ekmek, yagsiz beyaz peynir, ishal için eczanelerde satilan tuz karisimlarinda hazirlanan çözeltiler yararlidir. Genellikle besin zehirlenmelerinde bulanti-kusma ve ishal görülür. o Bakteriyel besin zehirlenmesi: Karin agrisi, bulanti-kusma ve ishal görülür. 1 saat - 4 gün içinde baslar, ve dört güne kadar sürer. Pek çok bakteri besin zehirlenmesine neden olabilir. Bunlar arasinda; Staphylococcus aureus, E. coli, ve Salmonella en sik rastlanan bakterilerdir. o Viral besin zehirlenmesi: Karin agrisi, bulanti-kusma, ishal, bas agrisi, ates ve titreme görülür. 12-48 saat içinde baslar. Genellikle deniz mahsullerinin yenmesinden sonra olur. Özellikle midye gibi kabuklu deniz mahsulleri yenmesi sonucu meydana gelir. o Kimyasal besin zehirlenmesi: Bulanti-kusma, ishal, terleme, sersemlik, gözlerde sulanma, asiri tükürük üretimi, bilinç bulanikligi ve karin agrisi görülür. 30 dakika içinde baslar. Özellikle böcek zehirleri veya gidalarin sagliksiz kaplarda tutulmasi sonucu meydana gelir. o Botulizm: Kusma, konusma ve görme bozuklugu, kafadan baslayarak ayaklara dogru ilerleyen kas güçsüzlügü görülür. Çok ender görülen fakat çok ciddi bir bakteriyel besin zehirlenmesi tipidir. Özellikle evde hazirlanmis konservelerin yenmesi sonucu meydana gelir. Botulizme sebep olan bakteri, oksijensiz ortamlarda da üreyebilir ve besinlerin pisirilmesiyle ölmez. Ayni zamanda bal verilen yeni doganlarda da görülebilir. Söz konusu bakteri, balda dogal olarak bulunur. Ancak, yeni doganlarin sindirim sistemi henüz yetiskinler kadar gelismis olmadigi için bakteriyi nötralize edemez.

ILK YARDIM: Eger sikayetler hafifse evde kendi kendine tedavi olunabilir. Eger böyleyse : - Kusma ve ishal vücudun zehri atma yöntemidir. Dolayisiyla; sikayetlerini baslamasini takip eden 24 saat zarfinda kesinlikle bulantiyi veya ishali önleyici ilaçlar kullanilmamali. - Agizdan sivi alabilecek hale gelindiginde, yaklasik 12 saat boyunca temiz su ve sulu gidalar alinir. Daha sonra çorba, haslanmis patates ve pirinç gibi gidalar almaya çalisilir. - Ishal ve kusmayla kaybedilen siviya esdeger miktardaki siviyi geri almaya çalisilmalidir. Çünkü ishal ve kusma, vücudunuzun yüksek miktarda su ve mineral kaybetmesine neden olur. Vücudun susuz kalmasi ise özellikle çocuk ve yaslilarda ciddi sorunlara sebep olabilir. Doktor kontrolünde uygulanabilecek tedavi yöntemleri: -Özellikle kimyasal besin zehirlenmesi durumunda mide ve barsaklarin yikanmasi gerekir. - Müshil ilaçlari kullanilabilir. - Eger çok siddetli bulanti ve kusma varsa, durum kontrol altina alinana kadar bulantiyi ve ishali engelleyici ilaçlar kullanilabilir. - Kusma duruncaya kadar agizdan beslenme kesilmelidir. Daha sonra 24 saat süreyle sulu besinler verilmelidir. - Atesi yüksek olmayan hastalarda antibiyotik tedavisinin yeri yoktur.- Eger hastada sivi kaybina bagli sok durumu gelisirse, damardan sivi verilmesi ve sokla mücadele gerekebilir. - Botulizm durumunda yapay solunum gerekebilir.

DOKTORA BASVURULMASI GEREKEN DURUMLAR: - Botulizm belirtileri gözlerseniz o Kimyasal besin zehirlenmesi belirtileri gözlerseniz .Çünkü alinan kimyasal madde, hayati organlara zarar verebilir. - Kusma ve ishal çok siddetli ve iki günden uzun sürmüsse. Bu durumda, vücut susuz kalabilir ve hayati tehdit edici sorunlar ortaya çikabilir.

*** ( MANTAR ZEHIRLENMESI

Özel olarak yetistirilmis mantarlar disinda, diger tüm mantarlarin besin maddesi olarak yenmesiyle zehirlenmeler meydana gelir. Türkiye'de Amanita phalloides (Amatoksin) ve Amanita muscarina (muskarin) türlerindeki mantar zehirlenmelerine sik rastlanir. Bu nedenle, dogadan toplanmis mantarlar degil, kültür mantari olarak bilinen bakkaldan, marketten alinan mantarlar rahatlikla yenilebilir. Amanita muscarina mantari, sindirim ve sinir sistemleri üzerinde etki gösterir. Amanita phalloides mantarinin ise basta karaciger, böbrek ve kalp olmak üzere bütün doku hücrelerinde zehirli etkisi vardir. Amanita phalloides toksini isiya duyarlidir. Bu yüzden ancak mantari çig olarak yemekle zehirlenme belirtileri ortaya çikar.

BELIRTILERI: Bulanti kusma, karin agrisi, ishal, dolasim sistemi yetmezligi ve depresyon görülür. Karaciger ve böbrek yetmezligi hastayi ölüme götürür. Amanita muscarina zehirlenmesi: Mantari yedikten yaklasik 20 dakika sonra klinik belirtiler ortaya çikar. Huzursuzluk, bilinç bulanikligi, susama hissi,salya artisi,karin agrisi bulanti,kusma,ishal.Göz bebeklerinde daralma. Kalp atimlarinin yavaslamasi .Titreme, havale, siddetli kas kasilmalari. Sok-koma. Amanita phalloides zehirlenmesi: Klinik belirtilerin ortaya çikisi 12-24 saat gecikebilir. Bas agrisi, bilinç bulanikligi, depresyon, siddetli kas kasilmalari, havale, karin agrisi, bulanti, kanli kusma ve kanli ishal, agrili karaciger büyümesi, sarilik , çok az idrar çikarma veya hiç idrar çikaramama. Akciger ödemi.

ILK YARDIM: Hasta bol su içirilerek kusturulur. Müshil verilerek bagirsaklar bosaltilir.Imkan varsa mide lavaji yapilir.Tibbi tedavi yapilir.

*** BAL ZEHIRLENMESI

Halk arasinda "deli bal" olarak bilinen ve genellikle Kuzey Anadolu yöresinde üretilen balin yenmesiyle ortaya çikan zehirlenme tablosudur. Asiri duyarliga bagli olarak gelisir.

BELIRTI LER: Kasinti, ürtiker (deride kasintili,pembemsi döküntüler), kalp atiminda yavaslama, kan basincinda düsme, bayilma, larenks ödemi.

ILK YARDIM: Antihistaminikler kasinti, ürtiker veya larenks ödemi olanlarda kullanilir.

*** KARBONDIOKSIT ZEHIRLENMESI

Karbondioksitin solunum yapilan havadaki orani artarsa zehirlenme yapar.

BELIRTILERI: Larenks spazmi, dispne (nefes darligi), bas agrisi, kulak çinlamasi, kan basincinin artmasi, zehirlenme arttikça sok ve koma gelisir.

ILK YARDIM: Hasta bulundugu yerden alinarak temiz havaya çikarilir. Suni solunum yapilir. Yüze ve gögse soguk su masaji yapilir. Oksijen verme islemi çabuklastirilir.

***KARBONMONOKSIT ZEHIRLENMESI

Gaz sobalari, mangal,ekzost gazi, grizu, kömür ve karbon tasiyan yakitlarin iyi yanmamalari sonucu açiga çikan karbon monoksit gazi zehirlenmelere sebep olur. Kapali bir ortamda yogun miktarda karbon monoksit solunmasiyla zehirlenme olusur. CO renksiz, kokusuz ve irrite etmeyen bir gaz oldugundan solunum yapilirken fark edilmez. Havada 1/1000 oraninda olsa bile öldürücüdür.

BELIRTILERI: Bas agrisi, bas dönmesi, yüzde pembe renk, terleme, kulak çinlamasi, bulanti, kusma, solunum zorlugu, siyanoz, bayilma hissi, hipotansiyon (tansiyon düsüklügü), kaslarda asiri gevseme ve hareket edememe, suur kaybi, koma ve ölüm görülür.

ILKYARDIM: Hasta bulundugu yerden temiz havali yere tasinir.Hemen suni solunum yapilir. Vakit kaybetmeden oksijen verilmelidir.

***CIVA ZEHIRLENMESI

Endüstride yaygin olarak kullanilan civa ile zehirlenmeler, tedavi sirasinda yada kazalar sonucunda gelisebilir. Civa deriden, akcigerlerden ve sindirim kanalindan emilebilir. Öldürücü doz yaklasik 1 gramdir.

BELIRTILER: Solunum yoluyla alinmissa, agizda metalik tat, irritasyon (tahris), agizda yara görülür. Sindirim yoluyla alinmis ise, yaralar, yutak, mide ve karinda agri, kusma ve kanli ishal vardir. Bas agrisi, ataksi (vücut hareketlerinde düzensizlik), konvülsiyon (suur kaybi) gelisir.

ILK YARDIM: Bol bol yumurta aki içirilir. Kusturulur. Kusturulamazsa yumurta aki içeren su ile mide lavaji yapilir. Kükürtlü su da lavajda kullanilir. Mide lavajindan sonra gene yumurta aki veya süt içirilir. Ayilmayi tam saglamak için günde iki defa bosaltici lavman yapilir. Böbrekten atilimi kolaylastirmak için BAL tedavisi ve diger semptomatik tedaviler yapilir.

***IYOD ZEHIRLENMESI

Iyod ve iyod bilesiklerinin içilmesi sonucu zehirlenme ve deride alerjik reaksiyonlar meydana gelir. Kronik zehirlenme genellikle tedavi amaciyla alinan iyod bilesikleriyle olur.

BELIRTILERI: 20 yada 30 gram tentürdiyot öldürücü olabilir. Agizda yanma, koyu renkli kusma, yaygin agri ve irritasyon görülür. Agizda aci bir tat ve yanik vardir. Deride alerjik döküntüler çikar. Ishal, böbrek yetmezligi, sok, kollaps (suur kaybi) ve ölüm meydana gelir.

ILK YARDIM: Nisastali su içirilir ve kusturulur. Yumurta aki, bol unlu çorbalar verilir. Kusturmaya kusmugun rengi normale gelinceye kadar devam edilir. Absorban (emme) olarak aktif kömür ve süt verilir. Mide lavaji nisastali su ile yapilir ve lavaj maviden, normal renge dönene kadar devam edilir. Iyod nisastayi maviye boyar. Suyun mavi olmasi midede halen iyodun bulundugunu belirler.

*** ASIT - ALKALEN ZEHIRLENMESI

Asetik asit,hidroklorik asit, nitrik asit, folik asit ve sülfürik asit gibi asitlerle ve potasyum hidroksit, sodyum hidroksit, amonyum sülfat, amonyak ve karbonatlarla meydana gelen zehirlenmelere sik sik rastlanir. Asit ve alkalen zehirlenmelerde ayni belirtiler görüldügü halde ilk yardim tamamen ayridir.

GENEL BELIRTILERI: Agiz yoluyla zehirlenmelerde agiz ve yutakta yaniklar ve gri yesil lekeler, özofagus (yemek borusu) ve midede yanma ve yaygin agri, sathi solunum ve zayif nabiz görülür. Daha sonra karaciger ve böbrek bozukluklari ile zehirlenmenin genel belirtileri görülür.

*** ASITLE ZEHIRLENME) BELIRTILER

Agiz, yemek borusu ve midede yanma ve agri ,siddetli susama, kanli kusma, ishal. Kusmukta asit reaksiyon. Deri ve mukoza yaniklari. Kan basincinda düsme. Asit buharinin solunmasi ile bas dönmesi, öksürük, köpüklü balgam Asidin etkisiyle yemek borusunda darlik . Morarma, kanli balgam, yas raller ve akut solunum yetmezligi bulgulari

ILK YARDIM: Asit ve alkalen zehirlenmelerinde hiçbir zaman mide lavaji yapilmaz. Hasta kusturulmaz. Derhal mide lavaji gerekiyorsa da; önceden, süt, yumurta aki, proteince zengin maddeler, kireç, toprak ve tebesir yozu gibi alkalen maddeler su ile karistirilarak hastaya içirilir, midedeki asidin seyreltilir. Ancak bu maddelerin içirilmesinden bir müddet sonra hasta apomorfinle kusturulabilir. Zehirlenmelerden 2 veya 3 saat sonra ilk yardimi yapilacak olanlarda mide delinmesi olabileceginden lavaj yapilmaz. Deri ve mukoza yaniklarinda bol suyla ve bikarbonatli sivilarla en az 15 dakika yikanir.

*** ALKALENLE ZEHIRLENME

BELIRTI: Çamasir sodasi, sud kostik (sodyum hidroksit ), potasyum hidroksit gibi alkali maddelerin yanlislikla veya intihar amaciyla içilmesi sonucu ortaya çikar. Agiz, yemek borusu ve midede yanma ve agri, bulanti, deriye siçramissa yanik ve yaralar meydana gelir.

ILK YARDIM: Mide lavaji yapilmaz, kusturulmaz. Hastaya asit içeren solüsyonlardan 200 cc kadar sirke veya %05 'lik Hidroklorik asit (HCI) solüsyonu bol su ile verilir. Limon suyu, meyveli sular ayni amaçla verilir. Daha sonra mide mukozasinin korunmasi için yumurta aki, süt ve zeytinyagi içirilir. Eritilmis tereyagi tercih edilir. Deri ve mukozadaki yaralar, sirkeli su ile pansuman yapilir.

*** DDT ILE ZEHIRLENME

Solunum, sindirim, deri yoluyla organizmaya girer. Yagli eriticilerle daha toksiktir. DDT sinir uçlari ile merkezi sinir sistemine ulasarak solunum felci yapar.

BELIRTILERI: Bas agrisi, bulanti ve kusma, diyare, tasikardi (nabzin hizlanmasi) ve kan basincinin düsmesi.

ILK YARDIM: Kisinin DDT ile temasi kesin olarak kesilir. Solunum saglanir. Hasta sicak tutulur. Antidot olarak atropin kullanilir. Oral yolla alinmissa mide lavaji, bosaltici lavman ve müshil verilir.

*** FENOL ZEHIRLENMESI

Dezenfektan olarak kullanilan fenol bilesikleri, deri, mukoza, sindirim kanali ve solunum sistemi yollariyla alinir. Deride yaniklar ve kangrenler yapar.

BELIRTILER: Sindirim kanaliyla alindiginda agiz, yemek borusu ve midede yaniklar meydana gelir. Solunum havasinda fenol kokusu hissedilir.

ILK YARDIM: Oral yolla alindiginda, süt ve yumurta aki içirilir. Mide lavaji yapma imkani varsa süt ve yumurta aki karisimi ile yapilir. Solunum yetmezligine karsi suni solunum yapilir. Hemen oksijen verilir. Sindirim kanalindan emilmeyi yavaslatmak ve yakici etkiyi azaltmak için hintyagi içirilir. Derideki lezyonlar kireç suyu ve gliserinle pansuman yapilir. Alkol kullanilmaz.

*** ARSENIK ZEHIRLENMESI

Arsenik, rodentisit olarak kullanilir.Arsenigin bazi bilesikleri sanayide ve tarimda yaygin olarak kullanildigindan zehirlenme oldukça yaygindir. Kursun endüstrisinde kursunun yanmasi sonucu ortaya çikan arsenikli hidrojen gazinin solunmasi; bazi boyalarda, fare zehrinde ve insektisitler de bulunan arsenik tuzlarinin agiz yoluyla alinmasi, solunmasi veya deriden emilmesi arsenik zehirlenmesine yol açabilir.

BELIRTILERI: Bulanti, kusma, kusmukta sarimsak kokusu, karin agrisi, kanli-mukuslu ishal, kanamalar, hipovolemik sok, böbrek yetmezligi görülür. Morarma, bilinç bulanikligi, koma,solunum ve dolasim merkezleri felcine bagli olarak koma ve ölüm meydana gelir.

ILK YARDIM: Kusturma, lavman ve sodyum tiyosülfat veya tuzlu su ile mide yikanir, sindirim kanali bosaltilir. Suni solunum yapilir. Soka karsi tedbir alinir. Antidot olarak Dimerkaprol (BAL) IM yolla uygun dozda verilir.

*** BAKIR ZEHIRLENMESI

Iyi kalaylanmamis bakir kaplarda asit ortamli gida maddesi bulunmasi halinde toksik bakir bilesikleri meydana gelir. Boya endüstrisinde kullanilan bakir asetat ve bakir sülfat tuzlarinin agiz yoluyla alinmasi sonucunda da ortaya çikar.

BELIRTILERI: Genellikle bakir, sindirim yoluyla alindigindan sindirim sistemi belirtileri ortaya çikar. Özellikle mavi-yesil kusma,bulanti, sulu veya kanli agir ishal, sok, hemoliz (eritrositlerin erimesiyle, hemoglobinin ortaya çikmasi), anüri (idrar yoklugu) ve sarilik görülür.

ILK YARDIM: Bir bardak süt içine 2 yumurta aki karistirilarak içilir. Yumurta aki, nisastali su veya süt içirilerek midenin yikanmasi veya hastanin kusturulmasi saglanir.

*** KURSUN ZEHIRLENMESI

Yagli boya, akümülatör, lehim gibi kursun ve bilesikleri ile temasta olmayi gerektiren sanayi dallarinda alinan etkin tedbir alinmazsa zehirlenme görülür. Kursunun gidalarla alinmasi ya da buharla solunmasiyla zehirlenmeler olusur. Absorbe olan kursunun öldürücü dozu 0.5 g. Kanda 50 mg/dl üzeri akut zehirlenmeyi gösterir.

BELIRTILER: Bulanti, kusma, agizda metalik tat, bogazda yanma, gastroenterit, karin agrisi, oligüri (az idrar), dolasim yetmezligi, tetanik kasilmalar, koma ve ölüm görülür.

ILK YARDIM: Akut kursun zehirlenmesi oral yolla meydana gelmisse, süt, yumurta aki, tannik asit ve sulandirilmis sodyum sülfat ve ya sülfürik asit solüsyonlariyla mide lavaji yapilir. Böylece kursunun bilesigi degistirilerek emilimi önlenir. Müshil veya bosaltim lavmanla barsaklar bosaltilir. Idrarla atilimin hizlandirilmasi için IV uygun mayiler verilir. Antidot olarak kalsiyum EDTA (Etilen diamin tetra asetik asit) ile BAL birlikte kullanilir. Tibbi tedaviye devam edilir.

*** BOTULISM ZEHIRLENMESI

Clostridium botulinum havasiz sartlarda çogalirken, sinir sistemine etki eden NÖRO-TOKSIN çikarir. Bu toksinle bulasmis gida yenildiginde zehirlenmeler meydana gelir. Sinir akimini durdurup, çizgili kaslarda felçler meydana getirir. Iyi hazirlanmamis ev yemeklerinde yada beklemis yemeklerde tekrar isitma sirasinda, siklikla da iyi hazirlanmamis konserve gidalarda olur.Toksin olusumu ile birlikte konservede gaz meydana gelir. Bu gaz tehlikeli konservelerin taninmasina yardim eder. Konserve kutusunun alt ve üst yüzeylerine parmakla basinç yapilirsa içe çöker. Basinç kaldirilinca içteki gazin basinci ile kapaklar birden disari dogru kabarir. Konservelerin alinmadan evvel bu tür kontrolden geçirilmesi, muhtemel zehirlenmeleri önler. Konservelerin pisirilerek yenmesiyle zehirlenme tehlikesi yok olur. Çünkü Botulinum toksini isiya dayaniksizdir.Isida harap olur.

BELIRTILERI: Belirtiler, toksinli gida maddesi yendikten sonra, alinan toksinin miktariyla dogru orantili olarak 2-8 veya 12-24 saat sonra görülmeye baslar. Baslangiçta toraksi tuttugu için solunumu bozar, solunum kaslari felç olunca, solunum yetmezliginden, asfektik ölüm meydana gelir. Bogazda kuruluk ve bogaz agrisi göz sikayetleri, çift görme, güçsüzlük, bas dönmesi, paralizi (felç), solunum sistemine ait; solunum düzeninde bozulma, dispne (nefes darligi), Gastrointestinal sistemde; mide agrisi, bulanti, kusma, diyare, bazen kabizlik görülebilir.

ILK YARDIM: Mide lavaji ve barsaklarin bosaltilmasi için bosaltici lavman yapilir. Solunum kaslarinin felcine bagli siyanoz gelisiyorsa, hastaya suni solunum yaptirilir. Yapilan müdahaleye ragmen hastanin kurtulma sansi azdir. Ölüm oranini azaltmak için, ayni gida maddesini yiyenler arastirilip, erken müdahale gerçeklestirilir.

*** STAFILAKOK TOKSINLERI

Stafilakoklar gida maddesine, gida üretiminde çalisan isçilerden genellikle, apseler, yara, balgam , burun ve bogaz salgilari, toz ve topraktan bulasir. Özellikle süt, kremali yiyecekler, çig ve pismis etler, insana geçiste önemli gidalardir. Gida maddesi iyi pisirilirse veya kaynatilirsa zehirlenme yapmaz. Genellikle süt ürünleri ile zehirlenmeler daha yaygindir. Bu ürünlerinde çogu soguk yenir.

BELIRTILER: Gida maddesi yendikten 2-4 saat sonra belirtiler açiga çikar. Yenilen gida maddesi fazla ise belirtiler daha çabuk görülür.Bulanti, kusma, salgi artmasi, siddetli bas agrisi, karin agrisi, kramplar, ishal, asiri susuzluk ve sok gelisir.

ILK YARDIM: Kisa zamanda gelisen agir vakalarda sindirim kanali kusma ve ishalle bosaltildigi için mide lavaji gerekmez. Müshilde gereksizdir. Ancak gerekirse hastanin durumuna göre, mide lavaji ve müshil ile toksinin atilmasi saglanir. Spesifik tedavisi ve antitoksini yoktur.Hastaya proteince zengin et suyu gibi diyet verilir. Ishale karsi koyu çay, antidiaretik ve antiemetikler verilir.