ISIRMA VE SOKMALAR

YILAN SOKMALARI Zehirli yilan isirigi: Isirilan yerde nal gibi yarim ay seklinde dis izlerinin üstünde, yan yana iki tane delici yara yer alir. Karsilikli olan bu yara zehir dislerine aittir. Iki zehir disi arasinda ki mesafe genisse , yilanin büyük oldugunu belirtir. Zehirsiz yilan isirigi: Isirilan yerde sadece yarim ay seklinde normal dis izleri vardir. Zehirsiz yilanda zehir disleri izine rastlanmaz.
BELIRTILER Yilanin türüne, büyüklügüne, hastanin yasina, isirilan bölgenin yerine ve derinligine, isirik sayisina ve enjekte edilen zehrin miktarina baglidir. Lokal belirtiler: Isirilan yerde yukarda açiklandigi gibi dis izleri vardir. Morarma dis izlerini gizleyebilir. 1-36 saat içinde olusan ödem, agri, petesi, ekimoz, organda fonksiyon kaybi ve isiriktan 16-36 saat sonra nekroz olusumu görülür. Agri, süratli sisme, morarma zehirli yilan isirigini tespitte yeterlidir. Sistemik belirtiler: Bulanti, kusma,terleme, senkop (bayilma), paralizi, hastanin agzinda metalik yada kauçuk tadi, hipotansiyon, tasikardi, asiri tükürük salgima, konusma güçlügü, görme bozuklugu, kas segirmeleri, parastezi (gerçek disi ve anormal duyu hissi), burun kanamasi, idrar, diski ya da tükürükte kan, pitozis ve nöbetler görülebilir. Hemoraji, böbrek yetmezligi ve hipovolemik sok yasami tehdit eden reaksiyonlardir.
ILK YARDIM Hasta sirt üstü yatirilir ve kesinlikle isirilan kismi oynatilmaz. Isirilan yer kalp seviyesinin yukarisina kaldirilmaz. Yarali bölge sabitlestirilerek hareketi kisitlanir. Zehrin kana karismasini önlemek için isirilan yerin hemen 3-5 cm üzerinden ve altindan turnike uygulanir. Turnikenin sikiligi yüzeysel kan ve lenf dolasimini durduracak siklikta olmasi yeterlidir.Turnike yerine 8-10 cm genisliginde her çesit bant kullanilir. Sisme ve lokal belirtiler bandajin üst ve alt tarafina geçmisse hemen bandajlar bu sisligin üzerinden tekrar, birinci bandaji çikarmadan ikinci bandaj uygulanir. Bandaj uygulandiktan sonra hasta sakin ve emin bir yere alinir. Burada isirma zamani bir saatten az ise hastaya insisyon yapilir. Bunun için; ucu kibritle yakilmis ve ya antiseptikle silinmis çaki biçagi ile zehrin yogun bulundugu yere veya yarali bölgenin üstünden,vücut eksenine paralel olarak (önemli damar ve sinirlerin kesilmemesi için) kesilir ve üstten sikistirilarak emilirse zehrin % 25-30'u emilmis olur.Uygulamayi yapan kisinin agzinda yara, disinde çürük bulunmamali, varsa agiz önceden zeytinyagi ile çalkalanirsa zehrin etkisi agiz mukozasina zarar veremez. Emilen kan hemen tükürülmelidir.Isleme en az yarim saat devam edilir.Tibbi tedavi saglanincaya kadar zaman zaman emilme islemi sürdürülmelidir.Sokulan yere buz uygulanmasi agriyi azaltir, yayilmayi önler. Soka karsi önlem alinir. Hastanin sicak tutulmasi, sismenin yavaslamasi için isirilan yere soguk bandaj uygulanir.Zehrin yayilmasina mani olunmak amaciyla, uygulanan turnike, sismenin fazla olmasi nedeniyle dolasim tamamen durarak kangrene sebep olur. Bunun önlenmesi için her 15 dakikada bir turnike 1-2 saniye gevsetilir.
AKREP SOKMASI Akrep sokmasi, toprakta çalisanlar arasinda oldukça yaygindir. Güneydogu Anadolu Bölgesi'nde zehirli akrepler bulunmaktadir. Genellikle elbiselerin ve ev esyalarinin içinde bulunur. Akrep, kuyrugu ucundaki zehir kesesi ve ignesi ile sokularak zehirler.
BELIRTILER Sokulan yerde siddetli agri, sisme ve kizariklik vardir. Göz yasarmasi, aksirik, tükürük salgisinin artmasi ve ishal görülür. Zehrin hizla kana yayilmasi halinde, genel kramplar, bulanti, kusma, hipertansiyon, solunum yetmezligi, dolasim yetmezligi ve kollaps gelisir.
ILK YARDIM Sokulan yerin üstünden ve altindan turnike veya bandaj uygulanarak zehrin kana ve lenfe yayilmasi önlenir. Yakilarak steril edilen biçak veya jiletle kesilerek kan akitilir. Kesilen yerden kan emilir. Kesi yerine karbonat bulamaci konursa agri durur. Lokal olarak permanganat veya amonyak sürülür.Sokulan yerin üzerine havluya sarili buz torbasi koyulur. Akrep sokan kisi yürütülmez ve hareket ettirilmez.Tibbi tedavi için saglik kurulusuna sevk edilir.
ZEHIRLI ÖRÜMCEK ISIRMASI Zehirli örümcekler sokarak ya da zehirlerin gida maddelerine karismasi ile zehirlenmelere sebep olur.Tozlu kirli bina köselerinde odun ve kereste yiginlari arasinda bulunur.
BELIRTILER Sokulan yerde agri, batinin sertlesmesi ve agri, siyanoz, dispne vardir. Hastada bulanti, kusma, terleme ve kramp görülür.
ILK YARDIM Isirilan yerin yukarisini bir esarp veya mendille sikilir. Buz ve yara üzerine yemek sodasi eritilmis suyla islatilmis bir bez konursa agri azalabilir. Örümcegin soktugu yere lokal olarak amonyak veya permanganat sürülür. Karbonat erigi veya sirke de ayni amaçla kullanilir.Tibbi tedavi uygulanir.
ZEHIRLI KENELER Zehirli keneler, disleri ile saçli deriye yapisarak kan emerler. Emdikleri yerden kana zehir salgilarlar. Bu zehir, paralizlere yol açarak ölüm meydana getirir. Deriye yapisan kene bir gün sonra paralizi yapabilir. Paralizden önce kiside uyusukluk ve uyku hali görülür. Cilde kan emmek için yapisan keneler kolaylikla ayrilmazlar. Zorla alinmak istenirse, bas kopabilir. Isirmakta olan keneyi yerinden almak için, yanmakta olan kibritin keneye yaklastirilmasi gerekir. Isi ve isik etkisiyle kene deriden uzaklasir. Ilk Yardim: Akrep ve zehirli böcek sokmalarindaki ilk yardim prensipleri uygulanir.
ARI SOKMALARI Arilar, kuyruk uçlarindaki igneleri ile sokarlar. Bazi arilarin igneleri soktuklari yerde kalir. Bu igneler egik olduklarindan deriden çikmazlar. Bir defa sokan ari ölür. Ignesini deriden çikarabilen ari türleri de vardir. Bunlar defalarca ignelerini kullanirlar. Özellikle yabanci arilar böyledir. Zehirleri formik asit içerir. Ari, zehrini damara direkt olarak vermisse genel zehirlenme belirtileri ve kollaps daha çabuk gelisir. Kalp ve böbrek hastalari da ari sokmalarina karsi hassastirlar. Ari agiz içinden sokarsa ödem yaparak asfeksiye yol açar. Yaban arilari, bal arilarindan daha tehlikelidir. Asiri duyarlilik sonucu sok gelisimine ve ölüme sebep olabilir.
BELIRTILER Arinin soktugu yerde kizariklik, sisme, siddetli agri, kasinma vardir. Agri kisa zaman sonra azalmaya baslar, ödemli deri kizarir ve üç gün süren kasinma olur. Uyusma, bulanti, kusma bas dönmesi, bas agrisi, ates yükselmesi, dispne (solunum güçlügü), kalp çarpintisi, düsük tansiyon, bayginlik, sok ve ölüm meydana gelir.
ILK YARDIM Dezenfekte edilmis bir igneyle arinin ignesi deriden hemen çikarilir, bölgenin hareketi kisitlanir. Yaraya sirke, buz ya da yatistirici bir krem sürülür. Bunlarin hiçbiri yoksa, yanan bir sigaranin atesini mümkün oldugunca yaklastirilir. Sokulan yere amonyak, karbonat, iyot veya permanganat sürülür. Bunlarin olmadigi yerde lokal olarak sogan, sarimsak veya maydanoz uygulanir. Esek arisi (yabani ari) sokmalari alkali karakterde oldugundan sirke veya limon suyu uygulanir. Agiz içinde ari sokmasi oldugunda, agiz tuzlu su ile gargara yapilir. Tuzlu su azar azar yutulur. Hava yollari açikligi, solunum ve dolasim saglanir. Bas yükseltilir. Gerekirse, hastanede, antihistaminik, lokal anestezik, kalsiyum, kafein, adrenalin ve kortizonla tibbi tedavi yapilir.
KORUNMA VE ÖNLEMLER Eger ari sokmasina karsi asiri duyarliliginiz varsa asagidaki önlemleri uygulayarak ari sokmasi riskini azaltabilirsiniz: Parlak renkli, beyaz veya pastel giysiler giymeyin. Çiçek kokulu kozmetik veya parfümler kullanmayin. Yemek kokusu arilari cezbeder. Bu nedenle disarida yemek yerken veya pisirirken dikkatli olun. Ari sokmasina karsi asiri duyarliligi olan kisiler, yanlarinda her zaman bir enjektör ile Adrenalin ampul ve Dekort flakon bulundurmalidirlar.
KÖPEK ISIRMALARI Yaranin büyüklügüne isirilan bölgenin özelligine göre ciddiyeti degisir. Hayvanin asili olup olmamasi, isirma sonrasinda ne kadar süre geçtigi ve isirilan kisinin kuduz ve tetanos asilarinin olup olmasi önemlidir.

BELIRTILER Isirilan bölgede deri bütünlügü bozulur. Agri ve sisme vardir.
ILK YARDIM Yarali bölge antiseptikli solüsyonla temizlenir. Sabunla temizlenir, serum fizyolojikle yikanir. Ölü dokular temizlenir. Steril gazli bezle kapatilir. Tibbi tedavi için sevk edilir.
SUDA YASAYAN HAYVANLARIN SOKMASI Bu tip sokmalarda enfeksiyon riski daha fazladir. Isiran hayvanin özelligine göre belirtiler degisir.
BELIRTILER Asit yaralari, delinme yaralari, toksinlerle de kardiyovasküler, solunum ve nörolojik komplikasyonlara yol açar.
ILK YARDIM Hava yolu açik tutulur. Solunum ve dolasim devamliligi saglanir. Isiriklarda; yaranin yeri ve büyüklügüne göre oksijenle ve bol serum fizyolojikle yikanir. Sokmalarda; bölge bol serum fizyolojikle yikanir. Zehri inaktive etmesi için yaranin üstüne 6-8 dakika alkol uygulanir. Diken batmalarinda; bu dikenler isiya duyarli oldugundan 30 derece kadar sicak suyla yikanir. Cilt alkol veya metilen mavisi ile pansuman yapilir, tiras köpügü ile tiras edilir, talk pudrasi sürülerek böylece ciltteki zehir inaktive olur. Pansuman ve tetanos profilarsisi için saglik kurulusuna sevk edilir. Denizanasi isirmasi; Öncelikle dokunduklari yeri ellememeye ve kasimamaya özen gösterilir. Deniz suyuyla yikanir. Degen yere sirke dökülür